کتابخانه مدرسه علمیه ثقلین قم
تلفن :۰۰۹۸۲۵۳۸۸۲۱۶۵۹

وبسایت : http://www.saqlainfoundation.org ایمیل : info@saqlainfoundation.org
آدرس: ایران، قم المقدسہ، نیروگاہ (توحید) اول جواد الآئمہ ، ۱۸ متری قدس ، کوچہ ۱۰ ، فرعی ۱ (فرعی شھید مصطفی خمینی) ، پلاک ۱۰۶
شماره کتاب: 2289
نام کتاب: التوحید
مصنف: الشیخ الصدوق محمد بن علی بن الحسین بن بابویه ؛ تحقیق : السید هاشم الحسینی الطهرانی
موضوع: کلام و عقائد BP203
شماره استاندارد بین المللی کتاب
(ISBN):
964-470-073-2
تعداد جلد: 1
شماره قفسه:
تعریف کتاب: کتاب التوحید، کتابی روایی درباره اعتقادات شیعه، تألیف محمد بن علی بن بابویه معروف به شیخ صدوق، محدّث نامور شیعه در قرن چهارم قمری. موضوع اصلی کتاب، توحید از نظرگاه شیعه است که مباحث و موضوعات مرتبطی مانند صفات ثبوتی و سلبی، ذاتی و فعلی و نسبت آنها با ذات الهی و حدوث و قدم و قضا و قدر و جبر و تفویض هم در کتاب مطرح شده است.

به گفته مؤلف، انگیزه تألیف کتاب، پاسخ‌ به تهمت‌های مخالفان درباره اعتقادات شیعه بوده است. کتاب التوحید، همواره مورد توجه علمای شیعه بوده و از معتبرترین منابع حدیثی به شمار می‌رود و در آثار بعدی به روایات آن استناد شده است.

کتاب التوحید که صدوق در آن، با تکیه بر اخبار، در مقام تبیین مفاهیم و اثبات دعاوی کلامی برآمده، در واقع یک نظام کلامی مدونِ مبتنی بر متون احادیث با کمترین تصرف ممکن ارائه می‌دهد. البته صدوق در این کتاب از میان جوانب و مسائل گوناگون خداشناسی و توحید، بیشتر بر بحث اسماء و صفات تأکید کرده که گویای خصلت مدافعه‌گرایانه و سلبی و جدلی آن در برابر دیدگاه‌های مخالف موجود در آن دوره یا رد برخی شبهات در باره شیعه است. طرف مقابل در این مباحث، در درجه اول مشبِّهه و مجسِّمه اند، هر چند این لزوماً به معنای همراهی با معتزله نیست.

موضوع این کتاب توحید به معنای عام آن است و از این رو علاوه بر بیان وحدانیت ذات الهی و بیان صفات الهی و حدوث و قدم، به مباحث قضا و قدر و جبر و تفویض و مسائل و عناوین مرتبط با جبر و اختیار نیز می‌پردازد. اما این مباحث اخیر در دوره‌های بعد، زیر عنوان افعال الهی و در دوره متأخرتر و در حال حاضر عموماً زیر عنوان عدل الهی در کتاب‌های اعتقادی بحث می‌شود. به نظر می‌رسد شیخ صدوق در به کارگیری این معنای اصطلاحیِ توحید که شامل مباحث بسیار گستره خداشناسی می‌شود از «کتاب التوحید» کلینی در کافی الگو گرفته است . حال آنکه ابن خزیمه (متوفی ۳۱۱)، مؤلف کتاب التوحید که معاصر کلینی است ، مباحث قضا و قدر و جبر و اختیار را در «کتاب القدر» خود آورده است.